860 |
pierwsza wzmianka o podróżach kupców żydowskich przez tereny polskie |
X w. |
początek osadnictwa żydowskiego na Śląsku i w Małopolsce |
1096 |
pierwsza liczna grupa Żydów przybywa do Polski w związku z prześladowaniami podczas I wyprawy krzyżowej |
1147 |
druga fala osadników żydowskich |
1264 |
Bolesław Pobożny, książę kaliski, uchwala dla Żydów Wielkopolski Statut Kaliski |
1267 |
synod we Wrocławiu – uchwały przeciwko Żydom |
XIII w. |
poświadczenie istnienia licznych gmin żydowskich na Śląsku |
XIV w. |
rozwój gmin w Wielkopolsce |
1334 |
Kazimierz Wielki potwierdza Statut Kaliski, nadając mu moc obowiązującą w całej Polsce |
1348-49 |
napływ Żydów z Europy Zachodniej |
1362 i 1367 |
Kazimierz Wielki rozszerza przywileje dla Żydów |
1388 |
nadanie przywilejów Żydom litewskim przez księcia Witolda |
1399 |
pierwszy proces o rzekome morderstwo rytualne i pierwsze prześladowania w Poznaniu |
1453 |
Kazimierz Jagiellończyk potwierdza przywileje żydowskie |
1454 |
Kazimierz Jagiellończyk w statutach nieszawskich cofa przywileje nadane Żydom |
1483 |
wygnanie Żydów z Warszawy przez książąt mazowieckich |
1495-1508 |
czasowe wygnanie Żydów z Litwy przez Jana Olbrachta |
1495 |
wygnanie Żydów z Krakowa, osiedlenie ich na Kazimierzu |
1525 |
ostatni książę mazowiecki Janusz ponawia wygnanie Żydów z Warszawy |
1534 |
Zygmunt Stary zwalnia Żydów z obowiązku noszenia specjalnych ubrań |
1539 |
Zygmunt Stary zrzeka się jurysdykcji nad Żydami w miastach i wsiach prywatnych; podział Żydów na królewskich i szlacheckich |
1551 |
przełożeni gmin żydowskich zyskują szerokie prawa sądownicze i administracyjne |
1572 |
zmarł rabi Mosze ben Israel Isserles (Remu) |
1576 |
dekret Stefana Batorego przeciwko oskarżeniom o mord rytualny |
1579 |
powołanie Sejmu Żydów Królestwa i Litwy |
1581-1764 |
okres autonomii żydowskiej; działalność Sejmu Czterech Ziem (Waad Arba Aracot) |
1623 |
wyodrębnienie Sejmu żydowskiego na Litwie |
1648-49 |
pogromy Żydów przez wojska Chmielnickiego |
1712 |
wygnanie Żydów z Sandomierza |
1734-36 |
pogromy hajdamackie |
1755 |
wystąpienie Jakuba Franka na ziemiach polskich, rozwój ruchu frankistowskiego |
1757-59 |
dyskusje z frankistami w Kamieńcu Podolskim i we Lwowie |
1760 |
śmierć Baala Szem Towa (ur. ok. 1700); początek chasydyzmu |
1722 |
Elijahu Gaon rzuca klątwę na chasydów z Wilna |
1781 |
druga klątwa |
1791 |
śmierć Jakuba Franka (ur. ok. 1724) |
1794 |
Berek Joselewicz na czele oddziału żydowskiego bierze udział w powstaniu kościuszkowskim |
1797 |
śmierć Elijahu Gaona z Wilna (ur. 1720), przywódcy mitnagdim (przeciwników chasydyzmu) |
1807 |
Konstytucja Księstwa Warszawskiego przyznaje równouprawnienie Żydom |
1847 |
wydanie przez władze pruskie regulacji prawnych dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego związanych z tworzeniem i działaniem gmin synagogalnych |
1890 |
wydanie ustawy o działalności społeczności reli-gijnej izraelickiej dla Austro-Węgier |
1897 |
założenie Bundu |
1912 |
powstanie partii „Agu lat Israel” w Katowicach |
1916 |
wydanie rozporządzenia określającego organizację i uprawnienia gmin synagogalnych w Królestwie Kongresowym |
1921 |
Konstytucja Polska z 17 marca przyznaje Żydom równość wobec prawa oraz wprowadza wolność wyznania |
1925 |
założenie YIVO (Instytut Nauk Żydowskich) w Wilnie |
1928 |
ujednolicenie ustawodawstwa Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie stanu prawnego gmin wyznaniowych żydowskich w RP, potwierdzenie pełnej autonomii tych gmin |
1939-1944 |
okupacja nazistowska w Polsce |
1940 |
tworzenie gett |
1941 |
wygnanie Żydów z Rzeszy do Generalnej Guberni; pierwszy obóz śmierci w Chełmnie |
1942 |
obozy śmierci w Oświęcimiu, Majdanku, Treblince, Sobiborze, Chełmie nad Nerem |
1943 |
transporty Żydów z całej Europy do Oświęcimia |
19 kwietnia |
wybuch powstania w getcie warszawskim |
1944 |
utworzenie w Lublinie Żydowskiej Komisji Historycznej |
luty 1945 |
zniesienie okólnikiem Ministerstwa Administracji Publicznej wszystkich dotychczasowych gmin wyznaniowych żydowskich, pozbawienie ich majątków i posiadanych nieruchomości. W miejsce gmin wyznaniowych żydowskich dopuszcza się tworzenie Żydowskich Zrzeszeń Religijnych, bez osobowości prawnej i praw do majątku |
1946 |
pogrom kielecki |
1947 |
powstanie Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny |
1964 |
religijna społeczność żydowska w Polsce uzyskuje możliwość nabycia osobowości prawnej jako stowarzyszenie, z nazwą Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego, w ramach którego działają Kongregacje Wyznania Mojżeszowego, jednak nie mają one możliwości odzyskania przedwojennego mienia |
1968 |
represje władz polskich wobec osób pochodzenia żydowskiego, fala emigracji Żydów z Polski |
1971 |
wydanie ustawy o możliwości odzyskiwania niektórych nieruchomości przez ZRWM na terenach Ziem Zachodnich i Północnych, jednak ustawa pozostaje martwa wobec represji lat 1968-69 |
1989 |
uchwalenie przez Sejm ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania; z mocy tej ustawy ZRWM i kongregacje terenowe uzyskują status związku wyznaniowego |
1992 |
zarejestrowanie nowej nazwy: Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich z terenowymi Gminami Wyznaniowymi Żydowskimi, nawiązującej do nazwy sprzed II wojny światowej |
1992 |
zmiana nazwy Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego w PRL – obecna nazwa: Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP |
1997 |
uchwalenie przez Sejm ustawy o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w RP, która reguluje oddzielny status tego związku wyznaniowego wobec Państwa, jego autonomię oraz określa możliwości odzyskiwania mienia przedwojennych gmin wyznaniowych żydowskich |