Menu Zamknij

Najważniejsze daty z historii Żydów w Polsce

860 pierwsza wzmianka o podróżach kupców żydowskich przez tereny polskie
X w. początek osadnictwa żydowskiego na Śląsku i w Małopolsce
1096 pierwsza liczna grupa Żydów przybywa do Polski w związku z prześladowaniami podczas I wyprawy krzyżowej
1147 druga fala osadników żydowskich
1264 Bolesław Pobożny, książę kaliski, uchwala dla Żydów Wielkopolski Statut Kaliski
1267 synod we Wrocławiu – uchwały przeciwko Żydom
XIII w. poświadczenie istnienia licznych gmin żydowskich na Śląsku
XIV w. rozwój gmin w Wielkopolsce
1334 Kazimierz Wielki potwierdza Statut Kaliski, nadając mu moc obowiązującą w całej Polsce
1348-49 napływ Żydów z Europy Zachodniej
1362 i 1367 Kazimierz Wielki rozszerza przywileje dla Żydów
1388 nadanie przywilejów Żydom litewskim przez księcia Witolda
1399 pierwszy proces o rzekome morderstwo rytualne i pierwsze prześladowania w Poznaniu
1453 Kazimierz Jagiellończyk potwierdza przywileje żydowskie
1454 Kazimierz Jagiellończyk w statutach nieszawskich cofa przywileje nadane Żydom
1483 wygnanie Żydów z Warszawy przez książąt mazowieckich
1495-1508 czasowe wygnanie Żydów z Litwy przez Jana Olbrachta
1495 wygnanie Żydów z Krakowa, osiedlenie ich na Kazimierzu
1525 ostatni książę mazowiecki Janusz ponawia wygnanie Żydów z Warszawy
1534 Zygmunt Stary zwalnia Żydów z obowiązku noszenia specjalnych ubrań
1539 Zygmunt Stary zrzeka się jurysdykcji nad Żydami w miastach i wsiach prywatnych; podział Żydów na królewskich i szlacheckich
1551 przełożeni gmin żydowskich zyskują szerokie prawa sądownicze i administracyjne
1572 zmarł rabi Mosze ben Israel Isserles (Remu)
1576 dekret Stefana Batorego przeciwko oskarżeniom o mord rytualny
1579 powołanie Sejmu Żydów Królestwa i Litwy
1581-1764 okres autonomii żydowskiej; działalność Sejmu Czterech Ziem (Waad Arba Aracot)
1623 wyodrębnienie Sejmu żydowskiego na Litwie
1648-49 pogromy Żydów przez wojska Chmielnickiego
1712 wygnanie Żydów z Sandomierza
1734-36 pogromy hajdamackie
1755 wystąpienie Jakuba Franka na ziemiach polskich, rozwój ruchu frankistowskiego
1757-59 dyskusje z frankistami w Kamieńcu Podolskim i we Lwowie
1760 śmierć Baala Szem Towa (ur. ok. 1700); początek chasydyzmu
1722 Elijahu Gaon rzuca klątwę na chasydów z Wilna
1781 druga klątwa
1791 śmierć Jakuba Franka (ur. ok. 1724)
1794 Berek Joselewicz na czele oddziału żydowskiego bierze udział w powstaniu kościuszkowskim
1797 śmierć Elijahu Gaona z Wilna (ur. 1720), przywódcy mitnagdim (przeciwników chasydyzmu)
1807 Konstytucja Księstwa Warszawskiego przyznaje równouprawnienie Żydom
1847 wydanie przez władze pruskie regulacji prawnych dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego związanych z tworzeniem i działaniem gmin synagogalnych
1890 wydanie ustawy o działalności społeczności reli-gijnej izraelickiej dla Austro-Węgier
1897 założenie Bundu
1912 powstanie partii „Agu lat Israel” w Katowicach
1916 wydanie rozporządzenia określającego organizację i uprawnienia gmin synagogalnych w Królestwie Kongresowym
1921 Konstytucja Polska z 17 marca przyznaje Żydom równość wobec prawa oraz wprowadza wolność wyznania
1925 założenie YIVO (Instytut Nauk Żydowskich) w Wilnie
1928 ujednolicenie ustawodawstwa Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie stanu prawnego gmin wyznaniowych żydowskich w RP, potwierdzenie pełnej autonomii tych gmin
1939-1944 okupacja nazistowska w Polsce
1940 tworzenie gett
1941 wygnanie Żydów z Rzeszy do Generalnej Guberni; pierwszy obóz śmierci w Chełmnie
1942 obozy śmierci w Oświęcimiu, Majdanku, Treblince, Sobiborze, Chełmie nad Nerem
1943 transporty Żydów z całej Europy do Oświęcimia
19 kwietnia wybuch powstania w getcie warszawskim
1944 utworzenie w Lublinie Żydowskiej Komisji Historycznej
luty 1945 zniesienie okólnikiem Ministerstwa Administracji Publicznej wszystkich dotychczasowych gmin wyznaniowych żydowskich, pozbawienie ich majątków i posiadanych nieruchomości. W miejsce gmin wyznaniowych żydowskich dopuszcza się tworzenie Żydowskich Zrzeszeń Religijnych, bez osobowości prawnej i praw do majątku
1946 pogrom kielecki
1947 powstanie Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny
1964 religijna społeczność żydowska w Polsce uzyskuje możliwość nabycia osobowości prawnej jako stowarzyszenie, z nazwą Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego, w ramach którego działają Kongregacje Wyznania Mojżeszowego, jednak nie mają one możliwości odzyskania przedwojennego mienia
1968 represje władz polskich wobec osób pochodzenia żydowskiego, fala emigracji Żydów z Polski
1971 wydanie ustawy o możliwości odzyskiwania niektórych nieruchomości przez ZRWM na terenach Ziem Zachodnich i Północnych, jednak ustawa pozostaje martwa wobec represji lat 1968-69
1989 uchwalenie przez Sejm ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania; z mocy tej ustawy ZRWM i kongregacje terenowe uzyskują status związku wyznaniowego
1992 zarejestrowanie nowej nazwy: Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich z terenowymi Gminami Wyznaniowymi Żydowskimi, nawiązującej do nazwy sprzed II wojny światowej
1992 zmiana nazwy Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego w PRL – obecna nazwa: Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP
1997 uchwalenie przez Sejm ustawy o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w RP, która reguluje oddzielny status tego związku wyznaniowego wobec Państwa, jego autonomię oraz określa możliwości odzyskiwania mienia przedwojennych gmin wyznaniowych żydowskich