Właśnie doczekaliśmy kolejnej rocznicy słynnej bitwy na przedpolach Warszawy w sierpniu 1920 roku. Walki w dniach 14 - 18 sierpnia 1920 pomiędzy wojskami polskimi, a armią rosyjską o Radzymin, w bezpośredniej bliskości stolicy Polski weszły na trwałe do historii najważniejszych bitew w Europie XX wieku. Powstrzymanie bolszewickiej ofensywy na linii Wisły uchroniło kraje Zachodniej Europy przed nieobliczalnymi skutkami dalszego rozszerzenia się komunistycznej rewolucji. Owe kilka dni decydujących walk zapisano w historii Europy jako bitwę o Warszawę, choć była to bitwa o Polskę i o Europę. Gdyby nie decydująca rola tej bitwy w całej wojnie polsko-rosyjskiej, to nazwano by to po prostu bitwą pod Radzyminem. Jednak o wiele większe i symboliczne znaczenie ma nazwa bitwa warszawska, bo Warszawa jako stolica Polski jednoznacznie kojarzyła się z wielkim znaczeniem tamtych wydarzeń.

Rok temu obchodzono uroczyście sześćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem, która odbyła się, jak pamiętamy ze szkoły, 15 lipca 1410 roku. Pamiętamy też, że ta bitwa musiała się odbyć bo ówczesna Polska miała już dość rozbójniczej działalności rycerzy świętego krzyżackiego zakonu. Po stronie rycerstwa krzyżackiego walczyły też oddziały z różnych księstw niemieckich i z Czech, a po stronie polskiej oddziały litewskie i tatarskie. Obu stronom pomagały też oddziały najemników z różnych krajów, nierzadko tych samych. Zarówno Niemcy, Polacy i Czesi byli oczywiście chrześcijanami, co wbrew ich wyznaniu jakoś absolutnie nie przeszkadzało im we wzajemnym mordowaniu się, pełnym okrucieństwa. Jednak ogólnie pojęta „forsa” była ważniejsza, walczono przecież o panowanie na ziemiach północnej Polski i na terenach zamieszkanych dotąd przez lud Prusów, pracowicie ogniem i mieczem chrystianizowany przez wspomnianych niemieckich rycerzy „świętego Zakonu Marii Panny”. Jak wiemy bitwa ta zakończyła się wielkim zwycięstwem chrześcijaństwa Europy Wschodniej nad chrześcijaństwem krzyżackim i ich sprzymierzeńcami. Przez setki lat bitwa ta była wspominana przez Polaków w najcięższych chwilach, jako pamiątka wielkości i chwały narodu. Podobnie chyba jak my wspominamy zwycięskie wyjście naszych przodków z egipskiego „domu niewoli”.

Poniższy artykuł stanowi tylko zarys historyczny utworzenia Instytutu i wspomina niektórych jego wybitnych przedstawicieli. Nie sposób w takim skrócie, dokładnie i w pełni opisać działalności jednej z największych instytucji naukowych na świecie.

Zaiste w bardzo dziwnym Kraju żyjemy. Przez cały czas Jego istnienia, ci co się tutaj za gospodarzy mają, prawdziwymi Polakami zwani (najczęściej sami się tak określają), zarzucają nam – Żydom, że jesteśmy tutaj obcy (jako goście). Jednak tak się paradoksalnie składa, że bardzo wielu obrońców polskiej kultury i polskiego języka (o ile nie większość) to Polacy pochodzenia żydowskiego. I to zarówno w czasach minionych, jak i współcześnie. Pisał już o tym bardzo obszernie Mateusz Mieses w roku 1938, w swojej książce „Polacy – chrześcijanie pochodzenia żydowskiego”. W roku 1991 ukazało się zmodernizowane i poprawione wydanie tej pracy pod tytułem „Z rodu żydowskiego – zasłużone rodziny polskie krwi niegdyś żydowskiej”, ze wstępem Roberta Stillera. W zakończeniu tego, bardzo ciekawego zresztą wstępu, czytamy zdanie zawierające myśl,  prawie, że odkrywczą, a jednocześnie oczywistą. Otóż Robert Stiller proponuje odejść wreszcie od powszechnie używanego pojęcia Polaka – chrześcijanina, automatycznie określającego w Polsce kogoś kto porzucił judaizm.