Obelisk upamiętniający Szare Szeregi –
organizację młodzieżową powstałą podczas II wojny światowej z młodzieży
zrzeszonej w harcerstwie do walki z okupantem.
Projekt został
szczegółowo przeanalizowany przez Komisję Kultury i Promocji Rady
Miasta Częstochowy, przy współpracy z Wydziałem Kultury, Promocji i
Sportu oraz Wydziałem Administracji Architektoniczno-Budowlanej Urzędu
Miasta Częstochowy. Spełnia wymogi formalne Zespołu ds. Estetyki Miasta.
Został także zweryfikowany i zaakceptowany przez Instytut Pamięci
Narodowej.
Obelisk stanął
przy Skwerze Druha Zygmunta Łęskiego. Znalazły się na nim tablice
poświęcone hm. Kpt. Eugeniuszowi Stasieckiemu ps. “Piotr Pomian”, hm.
por. Józefowi Wyżykowskiemu ps. “Ziutka”, hm. ppor. Zygmuntowi Łęskiemu
ps. “Młody” i druhowi Zygmuntowi Wyżykowskiemu.
Konspiracyjną
organizację Związku Harcerstwa Polskiego – Szare Szeregi – powołano 27
września 1939 r., w Warszawie. Była to najliczniejsza młodzieżowa
organizacja konspiracyjna, która w połowie 1944 r. skupiała ponad 15
tys. członków, w tym ok. 7 tys. harcerek.
Początkowo do
Szarych Szeregów przyjmowano tylko młodzież od 17 roku życia, jednak w
związku z dużym zainteresowaniem osób młodszych ramy te posta-nowiono
poszerzyć. Młodych ludzi zgłaszających się do organizacji dzielono na
trzy grupy wiekowe. Najmłodsi, tzw. Zawiszacy, chłopcy w wieku 12-14
lat, byli szkoleni
w ratownictwie
i łączności. Nie brali udziału w bezpośrednich działaniach przeciw
okupantowi. Zespoły starszych chłopców, w wieku 15-17 lat, tworzyły
Bojowe Szkoły, w których prowadzono szkolenie wojskowe i przygotowywano
do służby w oddzia-łach rozpoznawczych, zwiadowczych, łączności oraz
pocztach dowódców różnych szczebli. Harcerze Bojowych Szkół brali udział
w walce konspiracyjnej w Organizacji Małego Sabotażu Wawer (od 1941
Wawer-Palmiry), prowadząc propagandę wśród ludności polskiej; zajmowali
się też wywiadem i zbieraniem informacji, przekazywanych ZWZ-AK i innym
organizacjom podziemnym.
Zespoły
skupiające młodzież powyżej 18 lat tworzyły Grupy Szturmowe pełniące
służbę dywersyjną. W wyniku porozumienia Naczelnika Szarych Szeregów z
ko-mendantem Kierownictwa Dywersji AK (Kedyw), Grupy Szturmowe stały się
oddziałami Kedywu.
Pierwszą akcją
bojową Grup Szturmowych było wysadzenie torów kolejowych pod
Kraśnikiem, w ramach akcji Wieniec II, w noc sylwestrową 1942-1943. Na
przełomie sierpnia i września 1943 r. z warszawskich Grup Szturmowych
utworzono podległy Kedywowi batalion “Zośka”. Grupy Szturmowe wykonywały
akcje dywersyjno-sabotażowe, odbijały więźniów, przeprowadzały zamachy
na wysokich rangą funkcjonariuszy SS i policji. Wykonywaniem zamachów
zajmowała się III kom-pania batalionu “Zośka”, nosząca kryptonim “Agat”,
a później “Pegaz”.
Dziełem harcerzy z “Agata” był m.in. zamach na Franza Kutscherę – szefa policji
i SS dystryktu
warszawskiego. W marcu 1943 r. Szare Szeregi przeprowadziły owianą
legendą zbrojną akcję pod Arsenałem, w której z rąk gestapo odbici
zostali polscy więźniowie, wśród nich m.in. Jan Bytnar “Rudy”. W czasie
Powstania Warszawskiego bataliony Szarych Szeregów walczyły w szeregach
Armii Krajowej. Najmłodsi, Zawiszacy, zapewniali łączność walczącym
oddziałom oraz stanowili większość obsady osobowej powstańczej poczty
polowej.
Organizację rozwiązano w styczniu 1945 r.