Przeglądając wydaną w 1920 roku przez Wydawnictwo Bracia Worzałowie w Stevens Point, Wis. książkę pt. Tysiąc Rad i Wskazówek czyli Encyklopedia Poręczna dla pożytku Ludu Polskiego w Ameryce natrafiamy na interesujący rozdział „Statystyka Żydów”. Przedstawiono w nim dane demograficzne ludności żydowskiej na świecie ze szczegółowym uwzględnieniem Stanów Zjednoczonych AP. Posłużono się danymi opracowanymi przez żydowskiego naukowca Davida Trietscha. Podane liczby dotyczą 1919 roku. Ogólną liczbę Żydów na całym świecie szacuje Trietsch na 15 430 000. W poszczególnych krajach przedstawia ją następująco:

Polska: 3 300 000

Ukraina: 3 300 000

Stany Zjednoczone: 3 390 572

Rosja: 900 000

Rumunia: 650 000

Niemcy: 540 000

Węgry: 540 000

Czechy: 300 000

Anglia: 300 000

Austria: 300 000

Litwa: 250 000

Jugosławia: 200 000

Afryka: 170 000

Francja: 150 000

Algeria: 150 000

Arabia: 130 000

Grecja: 120 000

Holandia: 110 000

Maroko: 100 000

Argentyna: 100 000

Kanada: 100 000

Turcja: 100 000

Palestyna: 100 000

Australia: 20 000

W innych krajach europejskich: 200 000

W innych krajach azjatyckich: 100 000

W innych krajach amerykańskich: 30 000

Miastem o największej ilości ludności żydowskiej był w roku 1918, a także jest obecnie Nowy York. Oto garść cyfr cytowanych za Davidem Trietschem: w 1918 roku mieszkało w New Yorku 1 500 000 Żydów, liczba synagog wynosiła 2200, szkół żydowskich było 181, uczęszczało do nich 41 000 uczniów oprócz tego 14 000 uczniów odbywało naukę w prywatnych chederach.

Liczbę żydowskich rolników wspomniany statystyk oceniał na około 20 000, mieszkali oni przeważnie w małych miasteczkach.

Demograficzne badania ludności żydowskiej zawsze natrafiały na różnego rodzaju trudności. W poszczególnych państwach przyjmuje się bowiem odmienne kryteria w określaniu! mniejszości żydowskiej, będzie to więc czy przynależność religijna, czy członkostwo, gminy żydowskiej, czy też samookreślenie się podczas spisu ludności. Badania statystyczne mniejszości narodowych są siłą rzeczy szacunkowe. Procesy asymilacyjne przebiegają z różnym stopniem nasilenia i są zależne od wielu czynników. Edmund Osmańczyk stwierdza, że w ostatnich latach liczba osób identyfikująca się z Polonią wzrosła w Stanach Zjednoczonych o około 1,5 min.

Analizując dane statystyczne podane przez Trietscha stwierdzamy, że nie wszystkie podane przez niego liczby zgadzają się z innymi źródłami. Według spisu ludności w Polsce z roku 1921 zamieszkiwało na ziemiach polskich 2 845 364 obywateli wyznania mojżeszowego, co stanowiło 10,4°/o ogółu ludności, natomiast obywateli narodowości żydowskiej było już tylko 2 110 448, co stanowiło 7,8% ogółu ludności. Okrągłe cyfry przy poszczególnych państwach oprócz USA świadczą o przybliżonych danych. Usprawiedliwia autora powojenny chaos, płynność ówczesnych granic oraz ruchy migracyjne ludności.

Jak wygląda sytuacja współcześnie? Wiele źródeł podaje liczbę Żydów na świecie oscylującą od 13 do 14 milionów. Z tą ostatnią cyfrą spotykamy się również w ostatnim wydaniu Encyklopedii Powszechnej. Zajmujący się szczegółowiej tą problematyką American Jewish Year Book z 1982 r., podaje następujące dane liczbowe Żydów na świecie:

1978 — 14 300 000

1981 — 14 527 000

1982 — 13 028 000

Redakcja powyższego rocznika w 1982 r. uznała dane z roku 1981 za przesadzone i nieodzwierciedlające faktycznego stanu rzeczy. Rozmieszczenie Żydów na świecie przedstawia zaś następująco:

Widzimy więc, że w dziewięciu krajach mieszka 12 668 000 a w pozostałych krajach tylko 360 tysięcy (dane z American Jewish Year Book 1982). Nawet gdy przyjmiemy inne opracowania statystyczne, różnice procentowe niewiele się zmienią. Patrząc na statystykę Dawida Trietscha z 1919 r. na pierwszych dziewięciu miejscach spotykamy następujące państwa: Polska, Ukraina, Stany Zjednoczone AP, Rosja, Rumunia, Niemcy, Węgry, Czechy, Anglia. Gdy porównamy opracowanie Trietscha z wyżej przytoczoną statystyką w jednej i drugiej grupie państw występują tylko trzy te same: USA, ZSRR (Rosja, Ukraina), Wielka Brytania. W 1919 r. poza USA były to same państwa europejskie, obecnie w pierwszej dziewiątce mamy tylko trzy państwa europejskie.

Jak wygląda rozmieszczenie Żydów w USA gdzie mieszka ich najwięcej? Wg American Jewish Historical Quarterly z grudnia 1976 z około sześciu milionów Żydów trzy czwarte z nich mieszka w 12 stanach. Na pierwszych czterech miejscach widzimy następujące stany: Nowy York, Kalifornia, Pennsyl- wania, New Jersey. W 1919 były to następujące stany: Nowy York, Pennsylwania, Illinois, Massachusetts. Żydzi w ważniejszych miastach USA:

1919 1982

New York — 1 500 000 New York — 1 998 000

Chicago — 225 000 Los Angeles — 503 000

Filadelfia — 200 000 Filadelfia — 295 000

Cleveland — 100 000 Chicago — 253 000

Boston — 77 500 Miami — 225 000

Widoczny jest rozwój w ciągu kilkudziesięciu lat skupisk żydowskich w Kalifomi i na Florydzie.

Drugim skupiskiem Żydów na świecie jest państwo Izrael. Za czasów Trietscha ówczesna Palestyna liczyła 100 tysięcy Żydów. W roku 1983 zamieszkiwało Izrael 3373 tys. Żydów. Całkowita liczba mieszkańców tego państwa liczyła 4 063 400. Ludność tego kraju stanowi obecnie 26% wszystkich Żydów na świecie (patrz tabela 1).

Sytuację demograficzną narodu żydowskiego w latach 20-tych, rzacunkowe dane dla roku 1939 oraz 1948 podaje tabela 2 na podstawie danych opublikowanych w Jiidisches hexicon (1930) i Encyclopaedia Judaica (1978).

Wśród Żydów w Izraelu urodzeni w tym państwie stanowią 1959,8 tys. a poza krajem 1413,4 tys. (szczegółowe dane tabela 3).

W pozostałych państwach ludność żydowska zamieszkuje głównie w stolicach i dużych aglomeracjach miejskich. Np. Żydzi Paryża i Londynu stanowią większość w ogólnej populacji tej narodowości we Francji i Wielkiej Brytanii. W tabeli 4 przedstawiono liczbę żydowskich mieszkańców w poszczególnych państwach świata. Tabela 5 przedstawia dane dotyczące poszczególnych miast na kuli ziemskiej bez Stanów Zjednoczonych AP. Dane te oparto na opracowaniach z American Jewish Year Book z roku 1981, 1982, Statistical Abstract oj Israel 1983, biuletynach ŻIH-u nr 103, 113, 117, 118, 121—22, 125. Dane te mogą być nie zawsze zgodne z innymi opracowaniami, niemniej dają przybliżony obraz w tej kwestii. Jakie można wysnuć wnioski odnośnie współczesnej demografii ludności żydowskiej na świecie?

Wymordowanie sześciu milionów Żydów, czyli jednej trzeciej całej populacji w czasie drugiej wojny światowej, zniszczyło tę część narodu, która cechowała się największym przyrostem naturalnym. Ta tragedia będzie rzutowała na procesy demograficzne w bardzo odległą od tych strasznych dat przyszłość.

Kraje obecnie przez Żydów zamieszkiwane nie cechują się największym przyrostem ludności. Struktura zawodowa Żydów uległa, w stosunku do czasów przedwojennych, dużym zmianom. Podniesienie się poziomu wykształcenia, inny tryb życia doprowadził do powstania małodzietnych rodzin. Zagadnienia te odzwierciedla tabela 6. Widzimy, że w żadnym z analizowanych krajów przyrost naturalny ludności żydowskiej nie dorównuje przyrostowi naturalnemu ogólnej populacji danych państw.

Procesy asymilacyjne we współczesnym świecie są bardzo silne. Głośno jest co prawda o poszukiwaniu korzeni i dziedzictwie przodków, ale teoria tygla jest ciągle aktualna. Dotyczy to wszystkich grup etnicznych. Wśród Żydów bardzo wzrasta ilość małżeństw mieszanych, np. w RFN w 1983 r. tylko 34% nie było tego typu związkami. W krajach o większym skupieniu ludności żydowskiej procent ten jest mniejszy ale również dość istotny. Szerzej to zjawisko ilustruje tabela 7.

Czy współczesna diaspora wolnym krokiem podąża śladami zaginionych dziesięciu pokoleń? Prognozowanie przyszłości jest zawsze ryzykownym zajęciem. Historia diaspory pokazuje nam upadki kwitnących niegdyś ośrodków oraz rozwój nowych. Zjawiska te były i są oczywiście związane z sytuacją społeczną gospodarczą i polityczną.

Saul Bellów w swojej książce „Korzystaj z dnia” pisze między innymi takie słowa: „Obliczanie, rachowanie — to zawsze czynności sadystyczne. Tak jak strzelanie. Biblia mówi, że Żydzi nie pozwalali, aby ich liczono. Wiedzieli, że to sadyzm.” Świat jednak coraz dokładniej wszystko oblicza. Czyżby wzrastał stopień sadyzmu?

Opracował: Rami Abramowicz - Hajfa, Izrael