Jak każde miejsce o charakterystycznym przeznaczeniu cmentarz w Częstochowie ma swoją historię i własne stadia rozwoju.
Na terenie cmentarza można wyodrębnić trzy kompleksy przestrzenne, które wynikają kolejno z jego przekształceń. Dzięki dokumentacji jaka się zachowała, mamy czytelny obraz, jak wszystkie kolejne fazy przebiegały.
Początkowo teren cmentarza obejmował kompleks I (patrz rys.3). Jest to najstarsza część całości z czytelnie uformowaną osią kompozycyjną (południowy zachód – północny wschód).  Ze względu na zły stan obecny nie można odczytać jak kształtowały się aleje poprzeczne. Jedyną czytelną do dziś jest aleja przy murze z bramą na kierunku północ-południe. Na początku XX wieku wysadzono przy tej właśnie alei szpaler topól ( Populus alba), niestety do chwili obecnej zachowały się cztery egzemplarze .
Pierwotnie nagrobki były w układzie rzędowym na osi północ-południe tuż przy wytyczonych ścieżkach, na dzień dzisiejszy nie do rozpoznania. Istnieje możliwość że owy pierwotny układ został zakłócony jeszcze w trakcie funkcjonowania cmentarza poprzez powstawanie kolejnych grobów miedzy już istniejącymi. W trakcie lat nagrobki zostały zniszczone do tego stopnia, że w tym momencie niewiele nagrobków zachowało się w całości, a te które jeszcze istnieją są zlokalizowane w części północno – zachodniej kompleksu I.

Kompleks II jest przedłużeniem kompleksu I w kierunku wschodnim. Od pierwszego jest prawie dwukrotnie mniejszy a główna aleja zmienia tu swój bieg w kierunku ze wschodu na zachód. Ten kompleks jest najlepiej czytelny pod względem kompozycyjnym ze wszystkich. Możemy wyróżnić zarówno układ mogił jak i pierwotny układ ścieżek. Kompleks podzielony jest aleją główną a następnie pięcioma ścieżkami poprzecznymi i dwoma dodatkowymi równoległymi do alei. Scieżki nie były utwardzone, podobnie zresztą w kompleksie I. Istnieją ślady iż na granicy I i II kompleksu w części południowej była zlokalizowana studnia cmentarna. Od strony północnej kompleksu II podziwiać można zachowaną oryginalny mur otaczający cmentarz.
Jak już wcześniej pisałam, to właśnie w tej części zostały postawione mogiły zbiorowe.

Kompleks III jest rozwinięciem poprzedniego kompleksu od strony wschodniej, lecz nie na całej jego długości, a jedynie od południa. Główna aleja biegnie w tym samym kierunku i jest przedłużeniem alei kompleksu II. Poprowadzona jest ona blisko muru centralnego zachowanego w dobrym stanie. Równolegle  do niej biegną dwie   ścieżki , które są kontynuacją ścieżek kompleksu II, przecina je, pod kątem prostym,  kilka dróg poprzecznych. W chwili obecnej trudne do odczytania. Wiadomo jedynie że w tej części także starano się utrzymać układ kwaterowy, który i tak został zakłócony. Powstało także wiele mogił nieobmurowanych, które są na chwile obecną bardzo słabo czytelne.
Na końcu alei głównej naszym oczom ukzuje się budynek (już nie urzywany) Huty Częstochowa.