19 Sty |
|
Mamy już za sobą dwa tygodnie kolejnego roku w kalendarzu urzędowym, powszechnie obowiązującym – jako doskonalszym od księżycowego kalendarza starożytnych Żydów, który obowiązuje nas nadal już tylko w zakresie ustalania dni świątecznych judaizmu.
Zapewne większość z nas zaopatrzyła się już w kalendarze na obecny rok 2012. U religijnych Żydów od wielu miesięcy wiszą kalendarze żydowskie na aktualny rok rytualny 5772. Wielu Żydów ma też zapewne jakiś kalendarz na rok 2012, ale z dodatkowymi informacjami również o świętach żydowskich. Właśnie tego typu kalendarz, wydany na rok 1865 odnalazłem i postanowiłem poniżej opisać. Tytuł brzmi: “Kalendarz Naukowy”, gdyż w tamtych czasach takie kalendarze były często jedynym źródłem wiedzy dla wielu osób, które zazwyczaj innej literatury nie kupowały i nie czytały. Kalendarz zawierał oprócz typowego kalendarium obszerną część “naukową” zawierającą artykuły i opowiadania na różne tematy. Składał się z części nazwanych Świętnik i Noworocznik na rok 1865. Świętnik zawierał właściwy kalendarz z podaniem świąt katolickich kościoła rzymskiego i rosyjskiego. Urozmaicony był wiejskimi wróżbami i przypowieściami oraz informacjami o fazach księżyca. Poszczególne miesiące ozdobiono drzeworytami W. Kaulbacha. Na końcu Świętnika zamieszczono artykuł na temat Kalendarza Żydowskiego, wraz z wyżej pokazaną tablicą świąt żydowskich na rok 1865. Poniżej przytaczam ten artykuł w całości, z zachowaniem oryginalnej, ciekawie dzisiaj brzmiącej ówczesne polszczyzny. KALENDARZ ŻYDOWSKI:Był u Żydów z dawna obyczaj dzielenia czasu na roki księżycowe obejmujące po 12 do 13 miesięcy czyli 354 dni, 8 godzin i 877 skrupułów. Niezgodę księżycowego roku ze słonecznym, wyrównywano od czasu do czasu wtrącaniem dni i miesięcy, – podług potrzeby. MOJŻESZ przepisał początek roku na czas żytniego żniwa, co tam jakoś między nasz Marzec, a Kwiecień przypadało. Pierwszy miesiąc zwano ABIB, następne porzeądkowemi tylko oznaczano liczbami; by zaś oznaczyć początek nowego roku, trzeba było uważać, czy żniwo na ABIB przypada; – jeżeli nie, było to wskazówką do wtłoczenia w rachubę jednego miesiąca przestępnego. Nowy rok, czyli pierwszy dzień ABIBa rozpoczynano od chwili ukazania się sierpa księżycowego w nowiu; 15-go zaś tego miesiąca obchodzono Paschę (święto niekiszonego chleba). Nazajutrz niesiono pierwsze dojrzałe kłosy do kościoła, poczem dopiero wolno było rozpocząć żniwo. Co miesiąc obchodzone święto nowiu zwano Rosz Chodesz. Podczas niewoli Babilońskiej nadano miesiącom nazwiska następujące: 1 Nissan, 2 Ijar, 3 Siwan, 4 Tamuz, 5 Ab, 6 Elul, 7 Tiszry, 8 Marcheszwan, 9 Kislew, 10 Tebet, 11 Shebat, 12 Adar, a w przestępnych rokach 13 Weadar. ŚWIĘTA ŻYDOWSKIE:Mojżesz ustanowił onych pięć, a temi są:
Oprócz tych pięciu głównych świąt, przypadających w nasze miesiące: Kwiecień, Czerwiec i Październik, obchodzono jeszcze pomniejsze:
Jeżeli kiedy sierp księżycowy na nowiu z powodu chmur niebył widzialny, a stąd Żydzi nie byli pewni, kiedy właściwie święto przypada – święcili często powyższe święta przez dwa dni z kolei; z wyjątkiem dnia sądnego. PÓŹNIEJ WPROWADZONE ŚWIĘTA:
POSTY ŻYDOWSKIE:
– Na zakończenie opisu świąt żydowskich wydawca owego kalendarza dołączył uprzejme podziękowanie tej treści: "Dzięki składam szanownemu rabinowi Dr. Goldsmitowi w Lipsku, że choć mi nieznany – to historyczne objaśnienie kalendarza żydowskiego łaskawie przejrzeć i z dokładną znajomością języka polskiego – usterki poprawić raczył." My jednak dzisiaj łatwo znajdziemy wiele usterek powyższego opisu świąt żydowskich. Określenie Pascha pochodzi z aramejskiego, a Żydzi powszechnie używają słowa hebrajskiego Pesach, jako nazwy święta. W wielu miejscach, np. w nazwie miesiąca Ab powinna być pisana liera “w” zamiast “b” (głoska Beit zamienia się tu w wymowie na Weit). Użyte w powyższym tekście słowo kościół oznacza żydowską starożytną Świątynię króla Salomona w Jerozolimie … Część kalendarzowa dla różnych wyznań zajmuje tylko 30 stron, natomiast pozostałe 230 stron to “noworocznik naukowy 1865”.
Noworocznik naukowy 1865 składa się z kilku rozdziałów obejmujących różne dziedziny życia istotne według wydawcy dla ówczesnych czytelników. Tak więc mamy wypowiedzi filozoficzne i moralne znanych osób (Lubomirski, Leszczyński, Fredro …). W kolejnym rozdziale dotyczącym życia społecznego jest kilka artykułów na tematy ekonomiczne i statystyczne. W dziale przyrodniczym są między innymi bardzo ciekawie napisane teksty o dziko żyjących wówczas w Galicji rysiach i bobrach. W osobnym dziale dla ziemiaństwa są ważne informacje na temat prowadzenia gospodarstwa rolnego, bo ziemianin to przecież głównie rolnik, tyle, że przeważnie szlacheckiego pochodzenia. Jeszcze na koniec zamieszczono jakieś ciekawostki z innych krajów, a wszystko opatrzono bardzo ładnymi ilustracjami.
Do obecnych czasów zachowało się bardzo wiele egzemplarzy różnych dawnych kalendarzy. Jednak w bardzo niewielu z nich znajdziemy jakieś szersze informacje na temat świąt żydowskich – zazwyczaj nic o nich tam nie ma. Tym bardziej do rzadkości należą kalendarze całkowicie przeznaczone dla Żydów – mam tylko jeden taki i może kiedyś o nim napiszę. W wielu starych kalendarzach są jednak różne ciekawe artykuły i nieraz piękne rysunki czy litografie, na różne tematy świeckie. Dlatego też warto do nich zaglądać dla doznań estetycznych tak wizualnych jak i czytelniczych, bo dawniej pisano zazwyczaj bardzo ładną polszczyzną. Izrael Szejman, 15.01.2012.
Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą pisać komentarze!
Powered by !JoomlaComment 3.25
3.25 Copyright (C) 2007 Alain Georgette / Copyright (C) 2006 Frantisek Hliva. All rights reserved." |