Dla kultury wszystkich czasów i na całym świecie cmentarze są miejscem szczególnym. Stanowią bowiem o stosunku żyjących do przeszłych pokoleń, do tradycji, do wartości przejętych po ojcach. Są też wyrazem odniesienia do przyszłości, tej przyszłości, która wykracza poza ramy doczesne. Są wreszcie cmentarze pomostem łączącym kultury minione, wymarłe czy wymordowane z ludźmi żyjącymi dziś — opowiadają o światach, o ludziach i przeszłości, która już nie powróci. Cmentarze żydowskie łączą wszystkie te elementy w sposób szczególny. Stojąc dziś wśród grobów i ruin jesteśmy często zdumieni innością tych miejsc, ich specyficznym klimatem tak kontrastującym ze wszystkim co nas na co dzień otacza. Trudno nam dociec i zrozumieć sploty myśli i wydarzeń, które ukształtowały je w taki właśnie sposób.

Pieśń na bal masonów

Elżbieta Z. Wichrowska

Nużeż, mili bracia, licznie zgromadzeni,

Złotym uprzejmości węzłem spojeni!

Zabrzmij wesoło, by słyszał świat cały,

Ze być farmazonem, stan godny chwały -

Stan godny chwały.

Paweł Smoleński, Newsweek, nr 33, 12-18.08.2019 r.

Po akcji palenia książek, ustawach norymberskich i nocy kryształowej nikt nie powinien mieć złudzeń. Ale na wakacje do Niemiec Hitlera jeździli wszyscy. Zaślepiała ich miłość do Wagnera, gotyku i piwnych ogródków?

Artur Adamski, Obywatelska, nr 201, 13-26.09.2019 r.

Autorem przedmowy do książki Iwo Pogonowskiego „Żydzi w Polsce. Od Con- gressus Judaicus w Polsce do Knesetu” jest profesor historii na Uniwersytecie Har- warda i doradca Ronalda Reagana, Richard Pipes. Stwierdza on: „Przez długi czas Żydzi znajdowali w Polsce bezpieczną przystań - jak inaczej można wytłumaczyć niezwykły wzrost ich populacji?”